از این رو رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در کانادا تحقیقی از نحوه سرمایه گذاری دولت فدرال کانادا در بخش علم و تکنولوژی انجام داده است که در صورت حمایت و مشارکت جدی و دلسوزانه علاقه‌مندان و عاشقان پیشرفت ایران، در جهت اهداف عالیه مقام معظم رهبری که همانا سربلندی، عزت و عظمت ایران اسلامی است می‌تواند گام موثری باشد.
فعالیت‌های بخش علم و تکنولوژی شامل دو بخش است، تحقیقات علمی و توسعه تجربی(r&d) و فعالیت‌های وابسته علمی (RSA) از قبیل جمع آوری اطلاعات، خدمات اطلاعاتی و مطالعات عملیات و نظام ساختاری.
در سال 2001، 63 درصد از هزینه‌های دولت فدرال کانادا در بخش علم و تکنولوژی به فعالیت‌های تحقیق و توسعه اختصاص یافت و دولت کانادا در راستای اهداف ملی تحقیق و توسعه خدمات زیر را ارائه کرد.
1- سرمایه‌گذاری و تخصیص بودجه در بخش تحقیق و توسعه از طریق تاسیس انجمن‌ها و ایجاد ارتباط و قرارداد با بخش خصوصی
2- اجرای عملیات تحقیق و توسعه در آزمایشگاه‌های متعلق به دولت فدرال کانادا
3- ایجاد زمینه رشد برای تحقیق و توسعه از طریق لحاظ کردن اعتبارات مالیاتی، وام‌ها و بقیه خدمات حمایتی
تخصیص بودجه در بخش تحقیق و توسعه
برای ارزیابی نقش بخش علم و تکنولوژی دولت فدرال کانادا و همینطور در مقیاس جهانی باید به شاخص‌های بخش تحقیق و توسعه توجه کرد. شاخص‌های RSA که خارج از بخش دولتی هستند معمولاً مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرند.
مقیاس بین‌المللی اندازه‌گیری سرمایه گذاری در بخش سرانه مصرف ناخالص ملی در بخش تحقیق و توسعه است. شاخص مزبور نشانگر تمامی هزینه‌های انجام شده در بخش تحقیق و توسعه است. برای مثال در سال 2001، این شاخص به مبلغی معادل 9/20 میلیارد دلار تخمین زده شده بود.
در مجموع نقش دولت فدرال کانادا در این بخش از سال 1995 زمانی که 20درصد شاخص مزبور به سرمایه دولت فدرال وابسته بود کاهش یافته است. کاهش در نسبت سرمایه گذاری دولت فدرال ناشی از نرخ بالای رشد در امر تجارت و سرمایه گذاری خارجی است.
دولت کانادا در سال 2001 حدود 18درصد از فعالیت‌های بخش تحقیق و توسعه در کانادا را پشتیبانی مالی کرد. از مجموع 7/3 میلیارد دلار، تقریباً 2 میلیارد دلار توسط دولت برای اجرای تحقیقات درون‌شهری که عمدتاً در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی دولتی به انجام رسید هزینه شد و باقی 7/1 میلیارد دلار به تحقیقات تکمیلی، تجارت و موسسات خصوصی غیر انتفاعی پرداخته شده تا فعالیت‌های انجام شده توسط گروه‌های مذکور را پشتیبانی کند.
عملکرد بخش تحقیق و توسعه
میزان هزینه‌های اختصاص یافته در بخش تحقیق و توسعه که طی سال‌های 1995 تا 2000 توسط دولت فدرال کانادا انجام یافت در محدوده 6/1 و 7/1 میلیارد دلار ثابت باقی می‌ماند و میزان سرمایه گذاری در این بخش کاهشی معادل 13درصد در سال 1996 به 9درصد در سال 2001 دیده می‌شود.
این نکته نیز قابل توجه است که در مجموع نحوه هزینه دولت فدرال در بخش تحقیق و توسعه طی پنج سال گذشته تغییر یافته است. این تغییرات نشانگر افزایش تمرکز بر بخش‌هایی مانند بهداشت عمومی، تولید صنعتی و تکنولوژی و تحقیقات پایه است. زمینه‌هایی که اکنون از حداقل تمرکز برخوردارند بخش مخابرات و شیلات هستند.
مزایا و اثرات فعالیت‌های کانادا در بخش علم و تکنولوژی
اثرات و نتایج این گونه فعالیت‌ها عمدتاً پراکنده و درازمدت است. عمده فعالیت دولت کانادا در بخش علم و تکنولوژی به منظور مشارکت، قانون گذاری و مدیریت ریسک است که معمولاً به سادگی با شاخص‌های آماری قابل اندازه گیری نیست.
علاوه بر این عواید اقتصادی و اجتماعی چنین فعالیت‌هایی تنها محدود به بخش‌های دولتی نبوده و منافعی ممکن است متوجه مراکز خارج از دولت فدرال نیز شود. برای مثال یک آزمایشگاه تحقیقاتی وابسته به دولت فدرال، ممکن است با تهیه و توسعه تکنولوژی خاصی، مجوز بهره برداری از آنرا بدون دریافت حق امتیاز به بخش صنایع کانادا تقدیم کند.
حمایت از نوآوری‌های بخش خصوصی
نقش عمده دولت فدرال در بخش علم و تکنولوژی انتقال فن آوری است. برنامه‌های مختلفی با هدف هماهنگی میان صنعت و دانشگاه و همینطور ارائه اطلاعات علمی مورد توجه دولت فدرال است.
یک روش سنجش نتایج و فواید فعالیت‌های دولت فدرال در بخش علم و تکنولوژی بررسی میزان اهمیتی است که صاحبان صنایع نسبت به همکاری با بخش دولتی برای بهره‌گیری اطلاعات مبذول می‌دارند.
در آمارگیری که سال 1999 توسط اداره آمار کانادا انجام شد سوالات زیر از صاحبان مشاغل در زمینه نوآوری پرسیده شد.
- آیا محصول و فرایند تولید جدیدی را طی 3 سال گذشته به بازار ارائه داده‌اید؟
- منابع اصلی و مهم برای نوآوری شما چه بوده اند؟
- با چه مرکزی هماهنگی و تولید نموده‌اید؟
نوآوری‌ها و اختراعات بدست آمده از آمارگیری مزبور در سه دسته مجزا طبقه‌بندی شد:
اختراعاتی که برای اولین بار در سطح بین‌المللی به ثبت رسیده بودند، اختراعاتی که در کانادا برای اولین بار صورت گرفته بودند و اختراعاتی که در محدوده صنعت خاص برای اولین بار ایجاد شده بودند.
مشاغل و صنایعی که نوآوری‌های آنها در گروه اول بود تقریباً دو برابر بقیه صاحبان مشاغل و صنایع؛ موسسات عمومی مانند دانشگاه‌ها و موسسات دولتی اعم از فدرال یا ایالتی را به عنوان مرجع اصلی جهت نوآوری خود معرفی کردند.
همچنین بر خلاف مشاغل و صنایع همکار با بخش خصوصی که همکاری‌هایشان با موسسات تحقیقاتی محدود به موسسات موجود در آمریکای شمالی بوده است؛ صنایع همکاری کننده با بخش دولتی سعی در ارتباط با مراکز مجاور خود داشته‌اند.
تفاوت مزبور ناشی از این نکته است که شرکای بخش خصوصی تأمین کننده دسترسی و ارتباط با بازار برای صاحبان صنایع هستند حال آنکه شرکای بخش عمومی و دولتی تأمین کننده مهارت و تخصص و امکانات بخش تحقیق و توسعه هستند.
جمع‌بندی
با مروری بر استراتژی 5 ساله دولت فدرال کانادا سه هدف اصلی دیده می‌شود که عبارتند از: اشتغال زایی و رشد اقتصادی پایدار؛ افزایش سطح کیفیت زندگی و توسعه دانش و فناوری به عنوان اهداف مرتبط با نیازهای بخش علم و تکنولوژی.
استراتژی مزبور باعث هدایت عملکرد دولت در تمامی شرایط اعم از کسر بودجه یا مازاد بودجه است. بخش‌های مختلفی از قبیل کمیته مشاور علم و تکنولوژی راهنمای دولت کانادا د ر بخش علم و تکنولوژی است.
دولت فدرال متعهد شده است که حداقل سرمایه‌گذاری‌اش را تا سال 2010 در بخش تحقیق و توسعه دو برابر کند. سرمایه گذاری در بخش منابع علم و تکنولوژی نیز از اهمیت مشابهی برای بازدهی برخوردار است که برای چنین منظوری یافتن راه‌های همکاری مناسب و مشارکت ضروری است.
پس از واقعه 11 سپتامبر 2001 ارزش سرمایه‌گذاری دولتی فدرال در بخش علم و تکنولوژی برای نگهداری و تثبیت ایمنی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. توجه به راهکار‌های حفاظتی در مقابل اقداماتی همانند بیوتروریسم توسط محققین دولت فدرال از این قبیل است.
*رایزن فرهنگی ایران در اتاوا
البته این نوشتار گزارش مختصری از تحقیق رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در کانادا است.
